«Την… ελλιπής ενημέρωση» ή ελλιπής γνώση Ελληνικών;

Της Δανάης Γεωργιάδου*

Είναι θλιβερό, αλλά δυστυχώς παρατηρείται όλο και πιο συχνά, το γεγονός ότι τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης δεν αποτελούν πλέον πρότυπο γλωσσικής επάρκειας. Μέχρι πριν από κάποια χρόνια τα δελτία ειδήσεων της ΕΡΤ, ακόμα και του δικού μας ΡΙΚ, διατηρούσαν ένα αξιόλογο επίπεδο στη χρήση της ελληνικής γλώσσας και μπορούσαν κάλλιστα να αποτελούν παραδείγματα προς μίμηση. Σήμερα δυστυχώς τα πράγματα απέχουν πολύ από τότε, ενώ καταλυτική υπήρξε στο θέμα αυτό αφενός η επικράτηση της ιδιωτικής ραδιοτηλεόρασης και ο πλουραλισμός των Μέσων, αφετέρου ο ηλεκτρονικός Τύπος και η συνεχής ροή ειδήσεων. Θεμιτές και επιβαλλόμενες οι αλλαγές και η πρόοδος, επειδή όμως στην περίπτωση αυτή φαίνεται ότι δεν έχουν πραγματοποιηθεί με την απαιτούμενη μέριμνα ως προς την ακαδημαϊκή επάρκεια μέρους  του ανθρώπινου δυναμικού, έχουν εν πολλοίς οδηγήσει στην προχειρότητα, την επικράτηση της ημιμάθειας, τη λογική της ήσσονος προσπάθειας, εντέλει και της αδιαφορίας. Από τα πρώτα θύματα της κατάστασης αυτής, η ελληνική γλώσσα. Αντλούμε κάποια πρόσφατα παραδείγματα από τον Τύπο:

Σέ ένα άρθρο εντοπίζουμε τις εξής δύο προτάσεις: «Την αγανάκτησή του για την ελλιπής ενημέρωση του κοινού εξέφρασε ο…» και «Όπως επεσήμανε, η ελλιπή ενημέρωση είχε ως αποτέλεσμα…». Είναι προφανές ότι ο συντάκτης του άρθρου αυτού δεν έχει την παραμικρή ιδέα για την κλίση του επιθέτου ο/η ελλιπής, το ελλιπές -μιλώντας δηλαδή με όρους γραμματικής, για την κλίση των τριτοκλίτων σιγμολήκτων επιθέτων. Είναι δυστυχώς ένα σφάλμα που το συναντούμε συχνά, αλλά εδώ ιδιαίτερη εντύπωση προκαλούν οι δύο απανωτές εμφανίσεις του με απόσταση κάποιων λέξεων. Εννοείται ότι πρέπει να διορθώσουμε σε: την ελλιπή (αιτιατική), η ελλιπής (ονομαστική).

«Θα βοηθηθούν άτομα τα οποία θα συμμετάσχουν στις εκστρατείες επί πληρωμής…» Το πρόβλημα εδώ εντοπίζεται στη χρήση της πρόθεσης επί. Ένα μεγάλο κεφάλαιο στη γλώσσα μας αποτελούν οι προθέσεις, οι οποίες χρησιμοποιούνται είτε για δημιουργία φράσεων (περί του θέματος, εις υγείαν, κατά την άποψή μου) είτε για σύνθεση λέξεων (επιβάλλω, περιφρονώ, μεταφέρω). Το κλειδί για τη δημιουργία φράσεων είναι ο συνδυασμός της πρόθεσης με την κατάλληλη πτώση, ώστε να έχουμε το νόημα που θέλουμε. Έτσι, την πρόθεση επί μπορεί να τη συναντήσουμε ως εξής: επί προεδρίας του…, επί της υποδοχής (δηλαδή, με γενική για δήλωση χρόνου, τόπου κτλ), επί τρεις μέρες (με αιτιατική, για τον χρόνο κτλ), επ’ αυτοφώρω, επί τη λήξει, επί τη βάσει (με την αρχαία δοτική σε φράσεις που χρησιμοποιούνται και σήμερα, για χρόνο, αιτία, συμφωνία κτλ). Μια τέτοια περίπτωση (με δοτική) είναι και το επί πληρωμή, που ήθελε προφανώς να χρησιμοποιήσει ο συντάκτης του άρθρου. Αν για οποιοδήποτε λόγο μας ενοχλεί η χρήση της (αρχαιότροπης) δοτικής, τότε καλό είναι να καταφύγουμε στη φράση της δημοτικής: με πληρωμή, και όχι να αυθαιρετήσουμε στη σύνταξη της πρόθεσης επί.

Σε άρθρο που πραγματεύεται το κυκλοφοριακό πρόβλημα της πρωτεύουσας αναφέρεται ότι: «…πρέπει για ακόμα μια χρονιά να υποστείς το μαρτύριο του κυκλοφοριακού το οποίο βρίσκεται ακόμα στην πάγο». Ασφαλώς στον πάγο δεν βρίσκεται αυτό καθ’ εαυτόν το κυκλοφοριακό πρόβλημα, αλλά οι προσπάθειες που γίνονται για επίλυσή του. Σε άλλο άρθρο, όπου γίνεται λόγος για την ακρίβεια που μαστίζει την κοινωνία μας, δηλώνεται ότι: «Το ψώνισμα ενός σπιτιού έχει τουλάχιστον διπλασιαστεί». Ασφαλώς ένα σπίτι ούτε ψωνίζει ούτε ψωνίζεται. Εκείνο που θέλει πει ο συντάκτης είναι ότι έχει διπλασιαστεί το κόστος που απαιτείται σήμερα για το ψώνισμα ειδών πρώτης ανάγκης για ένα σπίτι. Και οι δύο πιο πάνω περιπτώσεις έχουν να κάνουν με τη σαφήνεια που απαιτείται στη διατύπωση των σκέψεών μας. Προκειμένου, δηλαδή, να γίνουμε κατανοητοί, πρέπει να λέμε-εξηγούμε όλα εκείνα που χρειάζονται ώστε να κατανοήσει και ο αναγνώστης αυτό που εμείς σκεφτόμαστε, και όχι να λέμε κάποια και να υπονοούμε άλλα τόσα.

*Φιλόλογος Β.Δ.Α’, Σύμβουλος Φιλολογικών Μαθημάτων στο ΥΠΑΝ, Μ.Α. στην Κλασική Φιλολογία – Αντιπρόεδρος Ινστιτούτου Ελληνικού Πολιτισμού