Του Ξενή Χ. Ξενοφώντος
προέδρου Ινστιτούτου Ελληνικού Πολιτισμού

Ο βίος και η πολιτεία του πρέπει να διδάσκεται στα σχολεία ως μάθημα γαλούχησης και διαπαιδαγώγησης της μαθητιώσας νεολαίας.

Για τον Κυριάκο Μάτση το φτωχόπαιδο από το Παλαιχώρι, το ορεινό κεφαλοχώρι της Πιτσιλιάς λέχθηκαν πολλά και γράφτηκαν πολλαπλάσια. Τόσο οι προσωπικές αφηγήσεις, όσο και τα γραπτά κείμενα, συνηγορούν ότι ο Κ. Μάτσης ήταν αγνός οραματιστής των δικαίων της πολυβασανισμένης Κύπρου η οποία εδώ και 3000 χρόνια προσπαθεί να πετύχει το εθνικό της πεπρωμένο. Ήταν κατά κύριο λόγο ανθρωπιστής με ελεύθερη σκέψη που έταξε στη ζωή του από νεαρής ηλικίας να προάγει τα ιδανικά της δικαιοσύνης, της ειρήνης και της αξιοπρέπειας του ατόμου.

Η απεριόριστη αγάπη του για τον άνθρωπο, την ελεύθερη σκέψη και την πατρίδα, τον οδηγούν σε μια έντονη κριτική στάση έναντι του κομμουνισμού και του κομματικού εκφραστή του στην Κύπρο που απαρνιόταν την ιδέα της πατρίδας, που καταργούσε την ατομική ελευθερία και μετατρέπει τον άνθρωπο σε μηχάνημα έτοιμο να εκτελεί τις άνωθεν διαταγές.

Σε πολύ μικρή ηλικία όντας μαθητής του γυμνασίου, μίλησε δημοσίως για τα ανθρώπινα δικαιώματα μεσούντος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, έξι χρόνια πριν από την έγκριση από τον ΟΗΕ της Παγκόσμιας Διακήρυξης των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων πιστοποιώντας με τον καλύτερο τρόπο την διορατικότητα και την σοφία που τον διακατείχαν. Εκείνο όμως που τον αναγάγει στη σφαίρα του οξυδερκούς πολιτικού ανδρός είναι η προφητική φράση στην οποία αποτυπωνόταν η βούληση του να εργαστεί για το καλό της Κύπρου μέσω της ειλικρινούς συμβίωσης των κατοίκων της μέσα σε πνεύμα αλληλοκατανόησης, εμπιστοσύνης και αμοιβαίου σεβασμού των ιδιαιτεροτήτων του καθενός ανεξαρτήτως φυλής, θρησκείας, η εθνικής καταγωγής. "Αυτή η γη ανήκει σ' αυτούς που τη δουλεύουν, είτε είναι 'Έλληνες είτε Τούρκοι".

Με ένα όνειρο έζησε, με ένα πόθο σκοτώθηκε, να δει την αγαπημένη του Κύπρο ελεύθερη από κάθε ζυγό, ενωμένη με το μητρικό κορμό με απόλυτο σεβασμό στο σύνοικο Τουρκοκυπριακό στοιχείο που την εποχή εκείνη ταυτιζόταν με τον εθνικό προσανατολισμό των Ελλήνων Κυπρίων. Ο πόθος του για απαλλαγή από τον Αγγλικό ζυγό, εκδηλώθηκε έντονα κατά τη διάρκεια της φοιτητικής του δράσης στη Θεσσαλονίκη. Σε iep-cyprus.com αυτούς που του αντιπαρέτασσαν το επιχείρημα ότι η Ελλάδα είναι φτωχή και καταστραμμένη, ενώ η Αγγλία είναι μια πλούσια αυτοκρατορία, απαντούσε με πάθος: «Προτιμούμε τα ράκη της μητρός Ελλάδος, παρά την πορφύραν της μητρυιάς».

Με την περάτωση των σπουδών του στη Θεσσαλονίκη, η εμπλοκή του στη διαφώτιση του αγροτικού κι εργατικού κινήματος ήταν ενεργός και η μεταλαμπάδευση της επιστημονικής του γνώσης στους Κύπριους αγρότες ήταν θαυμαστή. Εργάσθηκε με ζήλο για την άνοδο της Κυπριακής αγροτιάς και εργατιάς. Περιόδευε στα γύρω χωριά κάνοντας διαλέξεις και διδάσκοντας τους γεωργούς τις σύγχρονες καλλιεργητικές μεθόδους. Η δράση του στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα της ΕΟΚΑ, αντικατοπτρίζουν το στίγμα και το μέτρο των εθνικών μας προσανατολισμών και των κοινωνικών μας αναζητήσεων. Ιδιαίτερα στη σημερινή εποχή της ηθικής παρακμής, της πνευματικής πενίας, της κοινωνικής κατάπτωσης και του εθνομηδενισμού, ο βίος και η πολιτεία του Κυριάκου Μάτση αποτελεί μοναδικό φάρο για την κοινωνική και εθνική μας αναγέννηση. Όσα και να λεχθούν, όσα και να γραφτούν για τον βίο και την πολιτεία του είναι λίγα για να αποτυπώσουν το μεγαλείο της θυσίας και της προσφοράς του στην κοινωνία, την πατρίδα και το Έθνος ευρύτερα.

Η σκληρά δοκιμαζόμενη Κύπρος, η δεινοπαθούσα Ελλάδα και ο Ελληνισμός ολόκληρος μπορούν να προσβλέπουν σε καλύτερες μέρες αν η σκέψη και το έργο του Κυριάκου Μάτση γίνει βίωμα και οδηγός της Κυπριακής και Ελληνικής νεότητας. Είναι δε βαθύτατη η πεποίθηση μου ότι ο βίος και η Πολιτεία του Κυριάκου Μάτση θα πρέπει να διδάσκεται στα Ελληνικά σχολεία ως πρότυπο μάθημα για τη γαλούχηση και την διαπαιδαγώγηση των παιδιών μας. Ευτυχώς υπάρχει αρκετό υλικό καταγραμμένο σε αξιόλογα βιβλία στα οποία μπορεί να ανατρέξει ο κάθε ενδιαφερόμενος για να μυηθεί στους στοχασμούς και στους οραματισμούς ενός γενναίου ανδρός με πρωτοποριακές αντιλήψεις για την ανθρώπινη ύπαρξη, την πατρίδα και εν γένει την ανθρωπότητα, με κορωνίδα το κολοσσιαίο «Ου περί χρημάτων τον αγώνα ποιούμεθα αλλά περί αρετής.» Αυτό θα είναι και το καλύτερο μνημόσυνο για τη θυσία του Κυριάκου Μάτση που συνειδητά έδωσε τη ζωή του μέσα από τις τάξεις της ΕΟΚΑ για την ελευθερία και την εθνική αποκατάσταση της μαρτυρικής πατρίδας.

Έπεσε ηρωικώς μαχόμενος ενάντια στους Βρετανούς αποικιοκράτες στις 19 Νοεμβρίου 1958 στο κρησφύγετο του στο όρος Πενταδάκτυλος