Είναι με ιδιαίτερη χαρά που αποδέχθηκα την πρόσκληση του Ξενή Ξενοφώντος να μιλήσω στην εκδήλωση παρουσίασης του βιβλίου του με τίτλο Τόλμη και Προφητεία Ανθολόγιο Αρθρογραφικών Κειμένων 1993 – Μάρτιος 2021. Το βιβλίο αυτό περιέχει κείμενα του συγγραφέα από το 1993 μέχρι τον Μάρτιο του 2021 και αποτελείται από δύο ενότητες:

Ι. Εθνικά, Ευρωπαϊκή Ένωση, Παιδεία 37

ΙΙ. ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ – ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ 67

Όπως αναφέρω και στον Πρόλογό του βιβλίου γνωρίζω τον Ξενή Χ. Ξενοφώντος από τα εφηβικά μας χρόνια καθώς μεγαλώσαμε σε δύο γειτονικά χωριά της Πιτσιλιάς, εγώ στην Άλωνα και εκείνος στον Πολύστυπο. Στην πορεία των χρόνων έχουμε αναπτύξει μια διαχρονική σχέση φιλίας, αμοιβαίας εκτίμησης και αλληλοσεβασμού, η οποία θεμελιώθηκε και πάνω στη φιλία και τη συνεργασία των πατεράδων μας, Φειδία και Χριστόφορου.

Η φιλοσοφία και το πολιτικό στίγμα του Ξενή Χ. Ξενοφώντος επηρεάστηκε από το αξιακό σύστημα με το οποίο μεγάλωσε και γαλουχήθηκε. Ο Ξενοφώντος εξακολουθεί να παραμένει πιστός στα ελληνοχριστιανικά ιδεώδη παρά τις αντιξοότητες ενός πολύ δύσκολου

περιβάλλοντος και παρά τις απογοητεύσεις από γεγονότα που επηρέασαν καθοριστικά την ιστορική πορεία της Κύπρου.

Ο συγγραφέας υποδεικνύει ότι οι σχέσεις Αθηνών Λευκωσίας πρέπει να διαφυλαχθούν ως κόρη οφθαλμού. Επικρίνει όσους θεωρεί ότι με τις ενέργειες ή τις παραλείψεις τους είναι δυνατόν να υποσκάψουν αυτές τις σχέσεις. Κατανοώ την τοποθέτηση αυτή. Όμως ταυτόχρονα αναγνωρίζω τις πολύπλοκες διαστάσεις του ζητήματος και το τι έχει λάβει χώρα όλα αυτά τα χρόνια. Κατά τη δική μου άποψη είναι με τον αλληλοσεβασμό, την αλληλοκατανόηση και τις ορθολογιστικές προσεγγίσεις που θα διαφυλάξουμε και θα εμβαθύνουμε τις σχέσεις Αθηνών-Λευκωσίας.

Ο Ξενής Ξενοφώντος εκφράζει με ειλικρίνεια αυτά που πιστεύει – δεν κρύβεται πίσω από την πολιτική ορθότητα. Ήταν και παραμένει πολύ ευαίσθητος στα θέματα της εθνικής ταυτότητας. Καθόλου τυχαίο το γεγονός ότι υπήρξε συνιδρυτής του Ινστιτούτου Ελληνικού Πολιτισμού, του οποίου είναι Πρόεδρος.

Τα πολιτικά του πιστεύω είναι ξεκάθαρα. Ήταν μέλος του ΔΗΣΥ και της ΝΕΔΗΣΥ από την ίδρυσή τους. Ήταν επίσης ιδρυτικό στέλεχος της φοιτητικής παράταξης Πρωτοπορία και πρώτος Πρόεδρος της Πρωτοπορίας Αθηνών. Δεν δίστασε όμως να διαφωνήσει με αρκετές επιλογές του ΔΗΣΥ.

Χαιρέτησε με ενθουσιασμό την πολιτική του Ενιαίου Αμυντικού Δόγματος. Είχε ο Ξενής, όπως και ένα πλειοψηφικό ρεύμα μεταξύ των Ελληνοκυπρίων, υψηλές προσδοκίες από αυτή την πολιτική. Και το εξέφρασε μέσα από τα κείμενα του. Ενώ οι εξελίξεις δεν επιβεβαίωσαν αυτές τις προσδοκίες, η στήριξη της Ελλάδας για την ένταξη της Κυπριακής Δημοκρατίας στην ΕΕ ήταν καθοριστικής σημασίας. Θέλω στο σημείο αυτό λακωνικά να σημειώσω ότι τη συγκεκριμένη περίοδο ο τουρκικός στρατηγικός έλεγχος επί της Κύπρου αμφισβητήθηκε στρατιωτικά και πολιτικά από την Ελληνική πλευρά. Τελικά, η Αθήνα, λαμβάνοντας υπ΄ όψιν όλα τα δεδομένα επέλεξε να επενδύσει το πολιτικό της κεφάλαιο στην ολοκλήρωση της ενταξιακής πορείας της Κύπρου.

Σημειώνω επίσης ότι υπήρξαν υψηλές προσδοκίες και από την ΕΕ. Ο Ξενής Ξενοφώντος τις εξέφρασε με ενθουσιασμό όπως διαφαίνεται από τα συναφή κείμενά του. Όμως και στο πεδίο αυτό υπήρξαν απογοητεύσεις με αποκορύφωμα τις πικρές και σκληρές συνταγές της Τρόικα. Και στη σημερινή συγκυρία διαβάζοντας τα κείμενα του Ξενή για τη Γαλλία και πάλιν διακρίνω ενθουσιασμό. Προφανώς θα πρέπει να ενισχυθούν οι σχέσεις με τη Γαλλία καθώς και άλλες δυνάμεις. Όμως πρέπει πάντοτε να έχουμε υπ΄ όψιν μας ότι οι σχέσεις των κρατών διέπονται κυρίως από τα συμφέροντα και πως τα ίδια τα προσδιορίζουν. Ταυτόχρονα είναι σημαντικό να έχουμε υπ΄ όψιν μας ότι άλλο συνεργασία και άλλο συμμαχία. Υπάρχει μεγάλη διαφορά μεταξύ των δύο.

Ο συγγραφέας τοποθετείται ξεκάθαρα σε θέματα εθνικής ταυτότητας και συνείδησης. Δεν ανέχεται την αποκοπή του ομφάλιου λώρου μεταξύ Ελλάδος και Κύπρου έναντι οποιοδήποτε στόχου ή σκοπιμότητας.

Προσωπικά θεωρώ ότι η χρυσή τομή μεταξύ της προσήλωσης στην εθνική ταυτότητα και η νομιμοφροσύνη σε ένα ανεξάρτητο δικοινοτικό κράτος δεν ήταν ποτέ μια εύκολη υπόθεση. Μετά από το 1964 η Κυπριακή Δημοκρατία λειτουργεί με βάση το Δίκαιο της Ανάγκης. Εξ ορισμού αυτό παραπέμπει σε μια κατάσταση πραγμάτων όπου η πολιτεία λειτουργεί κατ’ ουσίαν ως ένα δεύτερο ελληνικό κράτος ενώ ταυτόχρονα μετά το 1974 επιθυμεί να κρατήσει ζωντανή την προοπτική της αποκατάσταση της ενότητας της χώρας στα πλαίσια ενός δικοινοτικού ομοσπονδιακού κράτους.

Για το θέμα αυτό επιτρέψτε μου να εκφράσω κάποιες σκέψεις και προβληματισμούς. Το ζήτημα της εθνικής ταυτότητας και της νομιμοφροσύνης στην Κυπριακή Δημοκρατία δεν έχει συζητηθεί επαρκώς και δεν έχει υπάρξει κατάληξη μέχρι σήμερα. Υπήρχαν και υπάρχουν πολιτικές δυνάμεις οι οποίες δίνουν έμφαση στην εθνική ταυτότητα που ταυτόχρονα υποβαθμίζουν τις σχέσεις με την τουρκοκυπριακή κοινότητα. Στον αντίποδα υπάρχουν οι δυνάμεις εκείνες οι οποίες θεωρούν τις σχέσεις με την τουρκοκυπριακή κοινότητα ως προτεραιότητα και παράλληλα όχι μόνο υποβαθμίζουν τη σημασία της εθνικής ταυτότητας αλλά τη θεωρούν ως εθνικισμό.

Θα έλεγα ότι από τη γένεση της Κυπριακής Δημοκρατίας υπήρχε επίσης μια μορφή αντίφασης μεταξύ εθνικής ταυτότητας και νομιμοφροσύνης προς το δικοινοτικό κράτος. Τα θέματα αυτά δεν είναι ανεξάρτητα από την ταραχώδη πορεία του κράτους από το 1960 μέχρι και σήμερα.

Το ζητούμενο είναι το μέτρο και η χρυσή τομή. Εννοείται ότι σε καμιά περίπτωση ένας λαός δεν μπορεί να απεμπολήσει την εθνική του ταυτότητα. Και προσθέτω ότι εάν κάποιος δεν μπορεί να σεβαστεί τη δική του εθνική ταυτότητα δεν μπορεί να σεβαστεί και την ταυτότητα των άλλων.

Στη σημερινή συγκυρία είναι αδιανόητο να παραμερίζουμε και να μην σεβόμαστε την εθνική μας ταυτότητα. Αλλά επειδή παρά τις αντιξοότητες πρέπει να διατηρήσουμε ζωντανή την προοπτική της αποκατάστασης της εδαφικής ακεραιότητας και της ενότητας της Κυπριακής Δημοκρατίας είναι σημαντικό παράλληλα να έχουμε τις ανάλογες πολιτικές τοποθετήσεις σε σχέση με την κρατική μας υπόσταση και την τουρκοκυπριακή κοινότητα. Ο Ξενοφώντος πιστεύει στη συμβίωση με τους Τουρκοκύπριους ως ισότιμοι πολίτες στο κοινό Ευρωπαϊκό σπίτι. Επιτρέψετέ μου στο σημείο αυτό να προσθέσω ότι οι Τουρκοκύπριοι αναδεικνύουν τη σημασία της συμβίωσης ως ισότιμες κοινότητες. Εμείς καλούμαστε να υπογραμμίσουμε και προς τα έσω και προς τα έξω ότι ενώ σεβόμαστε τα κοινοτικά δικαιώματα δεν μπορούμε να παραγνωρίσουμε τα ατομικά δικαιώματα όλων των πολιτών.

Ο συγγραφέας τοποθετείται έντονα για τα κακώς έχοντα στην Κύπρο και στο κοινωνικοοικονομικό πεδίο. Καυτηριάζει τα φαινόμενα της διαφθοράς, της διαπλοκής και του πελατειακού κράτους. Και ασκεί σκληρή κριτική για τα σκάνδαλα του Χρηματιστηρίου, του αεροπορικού δυστυχήματος της Ήλιος, την έκρηξη στο Μαρί, την κατάρρευση του τραπεζικού συστήματος, την κρίση της οικονομίας και το μεγάλο σκάνδαλο των πολιτογραφήσεων. Τον προβληματίζει ιδιαίτερα η κρίση αξιών και το επίπεδο του πολιτικού συστήματος.

Ο Ξενής Ξενοφώντος άσκησε και ασκεί σκληρή κριτική στη διακυβέρνηση Χριστόφια για πολλά ζητήματα: μεταξύ άλλων, την οικονομία, για αυτό που θεώρησε ημιδιάλυση της Εθνικής Φρουράς, στοχευμένη αποδόμηση της Ελληνικής Παιδείας και Γλώσσας και την καταστροφή του ηλεκτροπαραγωγικού σταθμού στο Μαρί.

Ο Ξενής Ξενοφώντος άσκησε σκληρή κριτική και στην κυβέρνηση Αναστασιάδη. Καυτηριάζει το γεγονός ότι δεν υπάρχει αξιοκρατία και ότι δεν εφαρμόσθηκε η εξαγγελθείσα πολιτική του Προέδρου Αναστασιάδη για την επιλογή των άριστων των αρίστων. Ο Ξενοφώντος αναφέρεται στα κακώς έχοντα για τα σκάνδαλα, τη διαπλοκή, τη διαφθορά. Και χρησιμοποιεί μεταξύ άλλων τον όρο Σταύλοι του Αυγεία. Δεν θωρώ ότι αυτό αποτελεί υπερβολή. Θα έλεγα επίσης ότι σε αρκετά κείμενα του Ξενή Ξενοφώντος εκτός από παράπονο και πικρία διακρίνω και θυμό.

Παρά τις δυσκολίες θέλει να πιστεύει ότι θα έλθουν καλύτερες μέρες. Μεταξύ άλλων, επιθυμεί διακαώς να δει ένα κράτος δικαίου, μια εύρωστη οικονομία αλλά και μια ισχυρή άμυνα. Για όλα αυτά κατανοεί ότι απαιτείται τιτάνια προσπάθεια.

Ανεξάρτητα εάν κάποιος συμφωνεί ή διαφωνεί με τις προσεγγίσεις του Ξενή Χ. Ξενοφώντος στα διάφορα ζητήματα, κανένας δεν μπορεί να αμφισβητήσει τις προθέσεις του και το άδολο ενδιαφέρον του για τη χώρα και τους ανθρώπους της. Λαμβάνοντας υπ’ όψιν τις εξαιρετικά δύσκολες συνθήκες που βιώνουμε καθώς και την αδιαφορία, ενδεχομένως και την απάθεια που συχνά συναντούμε, δεν μπορούμε παρά να συγχαρούμε τον Ξενή Χ. Ξενοφώντος για τον ζήλο που επιδεικνύει για τα τεκταινόμενα στην ιδιαίτερη μας πατρίδα.

Δράττομαι της ευκαιρίας αυτής να μοιρασθώ κάποιες επιπρόσθετες σκέψεις και προβληματισμούς με αφορμή την παρουσίαση του βιβλίου αυτού. Ο Ξενής Ξενοφώντος εκφράζει την αγωνία του για διάφορα ζητήματα: για το Κυπριακό, για το ευρύτερο αξιακό σύστημα, για τα κοινωνικοοικονομικά ζητήματα. Εκφράζει επίσης της προσδοκίες του για το αύριο. Θέλω να είμαι ειλικρινής μαζί σας. Σπάνια μια χώρα βρίσκεται σε μια κατάσταση πραγμάτων όπου η απόκλιση μεταξύ της καλύτερης και της χειρότερης δυνατής έκβασης είναι τόσο μεγάλη. Όμως ιστορικά αντέξαμε. Οφείλουμε να αντέξουμε και τώρα και στο μέλλον. Δεν μπορούν όμως τα πράγματα να αφεθούν στον αυτόματο πιλότο. Ο καθένας από μας ξεχωριστά αλλά και όλοι μαζί συλλογικά έχουμε τις δικές μας ευθύνες.

Ο Ξενής Ξενοφώντος σε πολλά ζητήματα θέτει τον πήχη ψηλά. Τον κατανοώ. Ταυτόχρονα θεωρώ καθοριστικής σημασίας την προώθηση των εθνικών στόχων δια μέσου μιας φιλοσοφίας διεκδικητικού πραγματισμού. Στο πεδίο αυτό κάποιες φορές ο Ξενής Ξενοφώντος έχει υπερβολικές προσδοκίες και προσεγγίσεις. Στη σημερινή συγκυρία στο Κυπριακό προβάλλει επιτακτικά η σφυρηλάτηση ενός αφηγήματος το οποίο να αποτελέσει την πυξίδα για τους μελλοντικούς χειρισμούς.

Ταυτόχρονα κατανοώντας ότι η μέχρι τώρα πολιτική που έχει ακολουθηθεί απέτυχε είναι σημαντικό να προβληματισθούμε για μια νέα προσέγγιση. Επί τούτου υπογραμμίζω την ανάγκη κατευθυντήριων γραμμών που θα διέπουν μια διευθέτηση του Κυπριακού προβλήματος. Ταυτόχρονα κατανοώντας ότι είναι αδύνατο να μεταβούμε από μια κατάσταση πραγμάτων σε 24 ώρες είναι σημαντικό να προωθηθεί/υιοθετηθεί μια εξελικτική διαδικασία.

Δεν αναμένω να προκύψουν άμεσα αποτελέσματα από την αλλαγή πολιτικής. Αλλά θα αποκατασταθεί η ηθική υπεροχή και ταυτόχρονα θα μπορεί η Κυπριακή Δημοκρατία να ανακτήσει την πρωτοβουλία των κινήσεων.

Και ενώ θα πρέπει να πιστέψουμε στον αγώνα για ένα κανονικό κράτος είναι απαραίτητο να προχωρήσουμε με αποφασιστικότητα για ένα κράτος πρότυπο. Ένα κράτος ισονομίας και ευνομίας. Ένα κράτος όπου πραγματικά θα εμπεδωθεί η αξιοκρατία και θα αξιοποιούνται οι άριστοι των αρίστων.

Θα κλείσω με ένα αισιόδοξο μήνυμα. Δια μέσου των αιώνων η Κύπρος πάντοτε αντιμετώπιζε δυσκολίες και αντιξοότητες. Αλλά επιβιώνει. Και στην παρούσα συγκυρία θα πράξουμε ανάλογα. Είναι όμως απαραίτητο να εργασθούμε ούτως ώστε να αναβαθμισθούν οι συντελεστές ισχύος. Χρειαζόμαστε ένα κράτος δικαίου, μια ισχυρή οικονομία, κοινωνική συνοχή, ενίσχυση της αμυντικής ικανότητας της Εθνικής Φρουράς και ένα αποτελεσματικό δίκτυο συνεργασιών με άλλα κράτη. Οι προκλήσεις είναι τεράστιες αλλά οφείλουμε να αντεπεξέλθουμε. Το οφείλουμε σε αυτούς που αγωνίστηκαν και αγωνίζονται για την Κύπρο, στις νεότερες γενιές και σε αυτούς που έρχονται.

Συγχαίρω τον συγγραφέα και είμαι βέβαιος ότι το βιβλίο θα είναι καλοτάξιδο.

Φίλε Ξενή, σου εύχομαι κάθε καλό!